29 Μαΐου 1453. Ένας νεαρός εικοσιενός χρονών, ο σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής, παίρνει την Πόλη. Η χιλιόχρονη αυτοκρατορία, η Νέα Ρώμη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η Ρωμανία των Παλαιολόγων πεθαίνει.
|
Από τα πρώτα χρόνια της δουλείας οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ να προσδοκούν και να ελπίζουν πως θα ξημέρωνε η μέρα της λευτεριάς. Ο λαός μας δεν αφομοιώθηκε, δεν υπέκυψε στις αφόρητες πιέσεις και τα βασανιστήρια που τον υπέβαλε ο κατακτητής. Αντίθετα άντεξε, βρήκε το κουράγιο να παλέψει, να αντισταθεί και στο τέλος να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες του.
Στην αρχή εναπόθεσε τις ελπίδες του στους ξένους. Άλλοτε η Ρωσία, άλλοτε η Γαλλία του Ναπολέοντα. Απογοήτευση και από τα αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα. Ο λαός μας συνέχισε να ζει μέσα στη σκλαβιά, αλλά έμαθε τούτη τη μεγάλη αλήθεια: «Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΔΕ ΧΑΡΙΖΕΤΑΙ. Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΚΑΤΑΧΤΙΕΤΑΙ». |
Διωγμοί Ελλήνων στην Πόλη
|
|
Όταν η σκλαβιά και η αδικία γινόταν αβάσταχτη, δεν απόμενε τίποτε άλλο στους κατατρεγμένους χωριάτες, παρά ν’ αρπάξουν ένα παλιοντούφεκο και να βγουν κλέφτες στα βουνά. Να ζητήσουν με τη βία αυτό που οι κατακτητές τους στέρησαν αδικαιολόγητα: ΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΤΟΥΣ.
Οι κλέφτες και οι αρματολοί αποτέλεσαν, χωρίς να το ξέρουν, τις πιο διαλεχτές στρατιωτικές μονάδες του έθνους, την αστείρευτη δεξαμενή απ’ όπου ξεπήδησαν πολλοί από τους ήρωες της Ιστορίας μας: ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης ο Αθανάσιος Διάκος… |
|
|
Μέσα στη νύχτα της σκλαβιάς έρχεται ο Ρήγας Φεραίος, ο νους και η ψυχή που ξεσηκώνει τη θύελλα της ελευθερίας. Ο «Θούριος» και όλα τ’ άλλα γραπτά του συγκινούν και ξεσηκώνουν τους σκλαβωμένους Έλληνες.
Ο «Θούριος» του Ρήγα δεν ήταν ποίημα αλλά επαναστατική προκήρυξη γραμμένη σε στίχους για να μπορούν εύκολα να την αποστηθίσουν. Ο Τερτσέτης την ονομάζει «το ιερότερο άσμα της φυλής μας». |
|
|
Ψηλά στα κακοτράχαλα βουνά του Σουλίου γράφτηκε ο πρόλογος του Εικοσιένα. Οι ηρωικοί αγώνες των Σουλιωτών εναντίον του Αλή Πασά είναι απ’ τις ηρωικότερες σελίδες των αγώνων για τη λευτεριά. Περήφανοι κι αδούλωτοι δε σκύψαν ποτέ το κεφάλι. Πολέμησαν σαν ήρωες, άντρες και γυναίκες, μέχρι να τους αναγκάσει η πείνα να συνθηκολογήσουν. Το Σούλι μπορεί να τούρκεψε, οι Σουλιώτες όμως ποτέ.
Κι όταν το Σούλι λύγισε από την πείνα και την προδοσία, ακολούθησε στο Ζάλογγο ο χορός του θανάτου.
Τσακάλοφ, Σκουφάς, Ξάνθος
|
Ο Σηκωμός χτυπά την πόρτα της Ελευθερίας. Τρεις απλοί άνθρωποι παίρνουν την απόφαση να ετοιμάσουν το Σηκωμό του Γένους και ιδρύουν στην Οδησσό το 1816 τη Φιλική Εταιρεία.
|
Ο όρκος των Φιλικών
|
Στις 22 Φεβρουαρίου 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά στη Μολδοβλαχία. Η επανάσταση αρχίζει…
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αποδέχεται την αρχιστρατηγία του Αγώνα.
|
|
Καταστροφή του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι.
|
Κι ήρθε η ευλογημένη ώρα. Η ώρα της κήρυξης της Επανάστασης. Ένας τρελόπαπας ξεσηκώνει το Μοριά και σε λίγο βροντάνε τα καριοφίλια της λευτεριάς στα Καλάβρυτα, στην Πάτρα, στην Καλαμάτα.
Αναπαράσταση της δοξολογίας της 23ης Μαρτίου στην Καλαμάτα
(Καλαμάτα, Μπενάκειο Μουσείο). |
|
Στην Αλαμάνα ξαναζούν οι Θερμοπύλες… Ο Θανάσης Διάκος προσπαθεί να κρατήσει το πολυάριθμο ασκέρι των Τούρκων, τηρώντας τα δικά του λόγια: «Ήρθε ο καιρός να μάθουν οι Έλληνες να μη φεύγουν μπροστά στον Τούρκο».
|
Ο Διάκος, με των Σαλώνων Ησαΐα πεσμένο πλάι του, κατευθύνει την αντίσταση των ανδρών του κατά του εχθρού. Στην πραγματικότητα ο Ησαΐας πολέμησε σε άλλο σημείο της μάχης μαζί με τον Πανουργιά και σκοτώθηκε. Ο Διάκος κράτησε τη θέση του με άφθαστο ηρωισμό μέχρι το τέλος (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
|
|
|
|
Ο Ανδρούτσος υψώνει κάστρο λευτεριάς στο πλίθινο χάνι της Γραβιάς. Εκατόν δεκαοχτώ παλικάρια κλείνονται σ’ αυτό «χορεύοντας και τραγουδώντας σαν να πήγαιναν σε γλέντι».
|
|
Οι ραγιάδες, με ηγέτη το Γέρο του Μοριά, το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, πολιορκούν την Τριπολιτσά.
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
|
Ο Παναγιώτης Κεφαλάς υψώνει την ελληνική σημαία στο φρούριο της Τριπολιτσάς μετά την κατάληψή του (αντίγραφο Μουσείου Μπενάκη).
|
Σειρά έχει κι ο Δράμαλης που στα Δερβενάκια γνωρίζει με άσχημο τρόπο τι σημαίνει «Γέρος του Μοριά» και πόθος για τη λευτεριά…
Εκστρατεία του Δράμαλη στην πεδιάδα του Άργους (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
|
Καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια
|
|
Αμέσως στον αγώνα μπήκαν και τα γενναία νησιά μας! Στις 26 Μαρτίου 1821 ξεσηκώθηκαν πρώτες και καλύτερες οι Σπέτσες! Τα πλοία των Τούρκων άρχισαν να παθαίνουν μεγάλες καταστροφές από τη Μπουμπουλίνα!
Στις 12 του Απρίλη του 1821 τα καράβια των Σπετσών έφτασαν στα Ψαρά για να φέρουν τα νέα της Επανάστασης! Αμέσως τότε ξεσηκώθηκαν και τα γενναία Ψαρά! Με πρώτο και καλύτερο τον Κωνσταντίνο Κανάρη! Τον πιο τολμηρό πυρπολητή της Ελλάδας! Έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τουρκικών πλοίων!Ακούγανε οι Τούρκοι το όνομά του και τρέμανε! Στον αγώνα μπήκαν σιγά σιγά όλα τα νησιά. Η Σάμος, η Ρόδος, η Κύπρος, η Κρήτη και οι Κυκλάδες με τη γενναία αρχόντισσα της Μυκόνου, τη Μαντώ Μαυρογένους! |
Κωνσταντίνος Κανάρης- Πυρπόληση τουρκικής ναυαρχίδας
|
Στον γενναίο αυτό αγώνα όμως χάθηκε η Χίος! Το 1822 οι Τούρκοι την έκαψαν και έσφαξαν 23.000 Χιώτες! Το 1824 οι Τούρκοι έκαψαν και τα Ψαρά κι έσφαξαν σχεδόν όλους τους Ψαριανούς! Ολόκληρη η Ελλάδα έκλαψε για το χαμό των Ψαρών!
Σφαγή της Χίου
|
Μετά την καταστροφή των Ψαρών - Νικόλαος Γύζης
|
Ο μεγάλος μας ποιητής τότε, ο Διονύσιος Σολωμός, έγραψε για το Ψαρά το πικρό ποίημα «Η καταστροφή των Ψαρών».
Η Δόξα - Νικόλαος Γύζης
|
|
|
Οι προσπάθειες των Τούρκων να καταπνίξουν την επανάσταση απέτυχαν. Αναγκάστηκαν τότε να ζητήσουν βοήθεια από τον πασά της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ. Η συμφωνία έκλεισε και οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύθηκαν από τον αιγυπτιακό στρατό και στόλο. Ο Αιγύπτιος στρατηγός Ιμπραήμ κατευθύνθηκε στην Πελοπόννησο με πολυάριθμο στρατό. Το 1825 αποβιβάστηκε στη Μεθώνη. Ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι προσπάθησε να σταματήσει τον Ιμπραήμ. Εκεί ο ίδιος και οι συμπολεμιστές του έπεσαν πολεμώντας μέχρις ενός, δίνοντας υψηλό παράδειγμα αυτοθυσίας.
|
|
|
Στο Μεσολόγγι που «είχε για τείχος ένα φράχτη», πολιορκημένο απ’ όλες τις δυνάμεις της Τουρκιάς και της Αιγύπτου γράφεται αθάνατο έπος ηρωισμού και λευτεριάς.
Στις 15 Απρίλη του 1825, 30.000 άνδρες στήνουν τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Όλες οι προτάσεις από τους Τούρκους για παράδοση απορρίφτηκαν περήφανα και παλικαρίσια από τον ηρωικό λαό του Μεσολογγίου, που σύσσωμος βρίσκεται στις επάλξεις πολεμώντας τους καταχτητές.
Όμως αρχίζει να γίνεται αισθητή η δύναμη των Τούρκων και δύσκολη η κατάσταση των Ελλήνων. Απ' έξω είναι αδύνατη οποιαδήποτε βοήθεια. Όσο κρατούν ακόμα, αποκρούουν τις επιθέσεις κι όταν αυτό πια τους είναι αδύνατο, επιχειρούν τη Μεγάλη Έξοδο, που θα καταξιώνει τους Μεσολογγίτες στην εκτίμηση των ανθρώπων αιώνια.
Νύχτα της 10ης Απρίλη του 1826, ο μεσολογγίτικος λαός αποφασίζει να περάσει μέσα από το στρατόπεδο των Τούρκων. Οι προοπτικές ήταν δύο: ή να επιζήσει ή να πεθάνει. Τα αποτελέσματα αυτής της απελπισμένης, μα υπέροχης σε ηρωισμό και αυτοθυσία ενέργειας, είναι σ' όλους μας γνωστά. Σώθηκαν μόνο 1.400 άτομα, ανάμεσα στα οποία ο Ν. Μπότσαρης, ο Κ. Τζαβέλας, ο Δ. Μακρής κ.ά. Οι υπόλοιποι έγιναν ολοκαύτωμα στο βωμό της λευτεριάς.
Στις 15 Απρίλη του 1825, 30.000 άνδρες στήνουν τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Όλες οι προτάσεις από τους Τούρκους για παράδοση απορρίφτηκαν περήφανα και παλικαρίσια από τον ηρωικό λαό του Μεσολογγίου, που σύσσωμος βρίσκεται στις επάλξεις πολεμώντας τους καταχτητές.
Όμως αρχίζει να γίνεται αισθητή η δύναμη των Τούρκων και δύσκολη η κατάσταση των Ελλήνων. Απ' έξω είναι αδύνατη οποιαδήποτε βοήθεια. Όσο κρατούν ακόμα, αποκρούουν τις επιθέσεις κι όταν αυτό πια τους είναι αδύνατο, επιχειρούν τη Μεγάλη Έξοδο, που θα καταξιώνει τους Μεσολογγίτες στην εκτίμηση των ανθρώπων αιώνια.
Νύχτα της 10ης Απρίλη του 1826, ο μεσολογγίτικος λαός αποφασίζει να περάσει μέσα από το στρατόπεδο των Τούρκων. Οι προοπτικές ήταν δύο: ή να επιζήσει ή να πεθάνει. Τα αποτελέσματα αυτής της απελπισμένης, μα υπέροχης σε ηρωισμό και αυτοθυσία ενέργειας, είναι σ' όλους μας γνωστά. Σώθηκαν μόνο 1.400 άτομα, ανάμεσα στα οποία ο Ν. Μπότσαρης, ο Κ. Τζαβέλας, ο Δ. Μακρής κ.ά. Οι υπόλοιποι έγιναν ολοκαύτωμα στο βωμό της λευτεριάς.
Ο Κιουταχής επιτίθεται στο Μεσολόγγι
|
Η έξοδος του Μεσολογγίου - Θ. Βρυζάκης 1853. Εθνική Πινακοθήκη-Αθήνα
|
|
Κι οι γυναίκες έδωσαν ό,τι μπορούσαν στον αγώνα. Ποια να πρωτοϋμνήσει κανείς; Με ποια λόγια να περιγράψει κανείς τη λεβεντογενιά των ηρωίδων αυτών; Ξεχωριστά από εκείνες που έμειναν φημισμένες σαν την Μπουμπουλίνα, τη Μαντώ Μαυρογένους, τις Σουλιώτισσες, τις Μεσολογγίτισσες, ήσαν κι άλλες πολλές ηρωίδες…
|
|
|
Ό,τι ήταν για το Μοριά ο Κολοκοτρώνης, στάθηκε για τη Ρούμελη ο Καραϊσκάκης. Γενναίος και ορμητικός χύνεται πάντα πρώτος στον εχθρό παρασύροντας με το παράδειγμα του και τους άλλους. «Αχιλλέα της Ρωμιοσύνης» τον ονόμασε ο Παλαμάς.
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης εφορμά στην Ακρόπολη,
έργο του Γεώργιου Μαργαρίτη, 1844 |
|
Ο Καραϊσκάκης στη μάχη της Αράχοβας
|
Η κυριαρχία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και του Κιουταχή στη Στερεά Ελλάδα είχε φέρει την Επανάσταση σε πολύ δύσκολη θέση. Ο λόγος αυτός έκανε την Τουρκία να είναι αδιάλλακτη. Με κανέναν τρόπο δεν ήθελε να συζητήσει τις προτάσεις των Μεγάλων δυνάμεων για τη λύση του ελληνικού ζητήματος.
Την ίδια χρονιά, οι Μεγάλες δυνάμεις, υπέγραψαν τη λεγόμενη Ιουλιανή συνθήκη (6 Ιουλίου 1827), με την οποία καλούσαν τις εμπόλεμες χώρες να πάψουν τις εχθροπραξίες και να αρχίσουν συζητήσεις για ειρήνευση. Το πιο σημαντικό σημείο της συνθήκης ήταν το άρθρο που μιλούσε για εξαναγκασμό σε ειρήνευση εκείνης της χώρας που δε θα δεχόταν τους όρους των Μεγάλων δυνάμεων. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε τη συνθήκη.
Τότε οι στόλοι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας με αρχηγούς τούς ναυάρχους Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέυδεν κατέπλευσαν στην Πύλο, για να εφαρμόσουν την απόφαση των Μεγάλων δυνάμεων. Ο Ιμπραήμ, όμως, δε συμμορφώθηκε με την απόφαση των Ευρωπαίων συμμάχων. Χτύπησε και βύθισε μάλιστα τη βάρκα που μετέφερε αξιωματικό των συμμάχων με μήνυμα για διαπραγματεύσεις. Οι σύμμαχοι ανταπέδωσαν τα πυρά και ακολούθησε ναυμαχία, κατά την οποία ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου (Οκτώβριος 1827) οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας.
Την ίδια χρονιά, οι Μεγάλες δυνάμεις, υπέγραψαν τη λεγόμενη Ιουλιανή συνθήκη (6 Ιουλίου 1827), με την οποία καλούσαν τις εμπόλεμες χώρες να πάψουν τις εχθροπραξίες και να αρχίσουν συζητήσεις για ειρήνευση. Το πιο σημαντικό σημείο της συνθήκης ήταν το άρθρο που μιλούσε για εξαναγκασμό σε ειρήνευση εκείνης της χώρας που δε θα δεχόταν τους όρους των Μεγάλων δυνάμεων. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε τη συνθήκη.
Τότε οι στόλοι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας με αρχηγούς τούς ναυάρχους Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέυδεν κατέπλευσαν στην Πύλο, για να εφαρμόσουν την απόφαση των Μεγάλων δυνάμεων. Ο Ιμπραήμ, όμως, δε συμμορφώθηκε με την απόφαση των Ευρωπαίων συμμάχων. Χτύπησε και βύθισε μάλιστα τη βάρκα που μετέφερε αξιωματικό των συμμάχων με μήνυμα για διαπραγματεύσεις. Οι σύμμαχοι ανταπέδωσαν τα πυρά και ακολούθησε ναυμαχία, κατά την οποία ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου (Οκτώβριος 1827) οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας.
Υδατογραφία του Γάλλου πυροβολητή Martin Verdiot, που πήρε μέρος στη ναυμαχία (Μουσείο Μπενάκη).
Το 1830 αναγνωρίστηκε από τις Μ. Δυνάμεις η ανεξαρτησία της χώρας. Λίγο αργότερα ρυθμίστηκαν τα σύνορα στη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού.
