ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Θρησκευτικές γιορτές: μέρες γεμάτες χαρά και σημασίες
Ι. Χαιρόμαστε γιορτάζοντας
1. Μέρες γιορτής των Χριστιανών
Εκκλησιαστικός χρόνος
Ο χρόνος κάνει κύκλους. Το βλέπουμε κάθε μέρα: στις κινήσεις του ήλιου, στις φάσεις του φεγγαριού, στις εποχές που αλλάζουν. Κάθε πρωτοχρονιά αρχίζει ένας καινούργιος κύκλος για τον χρόνο. Γι’ αυτό και τη γιορτάζουμε όλοι με δώρα, πυροτεχνήματα και ξεφαντώματα. Όμως υπάρχει και ένας άλλος κύκλος χρόνου, ο εκκλησιαστικός. Αυτός έχει τη δική του πρωτοχρονιά, που είναι η πρώτη Σεπτεμβρίου. Είναι και η εποχή της σποράς της γης, δηλαδή της αρχής του κύκλου της ζωής των φυτών.
Οι γιορτές του εκκλησιαστικού χρόνου
Οι γιορτές είναι μέρες του χρόνου αφιερωμένες στη λατρεία του Θεού και στην τιμή και την ανάμνηση των Αγίων. Οι Χριστιανοί τίμησαν πρώτα πρώτα την ημέρα της Κυριακής, γιατί ήταν η μέρα της Ανάστασης του Χριστού. Σιγά σιγά όμως, όσο ο μνήμη των χριστιανών πλήθαινε από συγκινητικές παραδόσεις και γεγονότα, οι χριστιανοί καθιέρωσαν τον κύκλο των γιορτών της χρονιάς. Κάποιες απ’ αυτές γιορτάζονται πάντοτε σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία και λέγονται ακίνητες (π.χ. Χριστούγεννα). Κάποιες άλλες δεν έχουν σταθερή ημερομηνία και λέγονται κινητές (π.χ. Πάσχα).
Ανάλογα με τα πρόσωπα που τιμούνται, ονομάστηκαν δεσποτικές (αφιερωμένες στον Χριστό), θεομητορικές (αφιερωμένες στην Παναγία) και γιορτές των Αγίων (αφιερωμένες στους χριστιανούς Αγίους).
Ανάλογα με τα πρόσωπα που τιμούνται, ονομάστηκαν δεσποτικές (αφιερωμένες στον Χριστό), θεομητορικές (αφιερωμένες στην Παναγία) και γιορτές των Αγίων (αφιερωμένες στους χριστιανούς Αγίους).
Κάθε μέρα ένας άγιος / η ονομαστική γιορτή των χριστιανών
Η μέρα της γιορτής του κάθε χριστιανού είναι μια ξεχωριστή μέρα. Γιορτάζει ο Άγιος του οποίου το όνομα έχει. Όλοι του εύχονται «χρόνια πολλά», «να ζήσεις», τον επισκέπτονται και του δίνουν δώρα. Ταυτόχρονα θυμάται πως αυτός ο Άγιος που έζησε πριν πολλά χρόνια, αγάπησε πολύ τον Θεό και τους ανθρώπους και έκανε πράξεις σπουδαίες.
Οι πόλεις γιορτάζουν τον Άγιό τους / Η χαρά της πανήγυρης
Όταν γιορτάζει ο Άγιος μιας ενορίας, γίνεται μια μεγάλη γιορτή, ένα πανηγύρι. Όπου κι αν γίνεται, σε μικρή ή μεγάλη πόλη, συγκεντρώνονται όλοι οι ενορίτες. Πριν από το πανηγύρι η εκκλησία στολίζεται. Από την παραμονή γίνεται ο Εσπερινός και οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία το πρόσφορο. Την επόμενη μέρα στη Λειτουργία ευλογούνται οι άρτοι (γλυκά ψωμιά, ζυμωμένα με μυρωδικά και πασπαλισμένα με ζάχαρη), που μοιράζονται αργότερα στους πιστούς. Το απόγευμα της ημέρας της γιορτής γίνεται λιτάνευση της εικόνας του Αγίου (περιφορά της δηλαδή στους δρόμους της ενορίας), στη διάρκεια της οποίας ψέλνουν ο ιερέας και οι ψάλτες.
|
Στη συνέχεια οι ενορίτες διασκεδάζουν, τραγουδούν, χορεύουν. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας ο χορός των πανηγυριών στήνεται έξω από τον ναό.
Στην Ήπειρο τα πανηγύρια διαρκούν τρεις μέρες με χορό και τραγούδι στην κεντρική πλατεία του χωριού. Στα Καλάβρυτα οι νέοι διοργανώνουν αγώνες με άλογα κατά τη διάρκεια του πανηγυριού. Στη Σίφνο, στο πανηγύρι του προφήτη Ηλία, όλοι οι πανηγυράδες, με τη σειρά, θα φάνε στα τραπέζια του μοναστηριού τη ρεβιθάδα, μια σούπα από ρεβίθια. |
Από την ελληνική ποίησηΤάκης Παπατσώνης, Δοξαστικό
…Τι γλυκιά που είναι η ώρα της Γιορτής. Και τι μεθυστικά απλωμένη η λησμονιά την κυριαρχία της χαράς εγκαθιστά. Λες και το πανηγύρι της ζωής αρχίζει μονάχα σήμερα∙ τα περασμένα σβήσαν μονομιάς∙ και πως γιορτάζει μεταξύ μας η καταλλαγή Θεού κι ανθρώπων ανεξάντλητα αδερφωμένων… |
Ας κρατήσουν οι χοροί
Δίσκος: Τραπεζάκια έξω (1983), Στίχοι - Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος, Ερμηνεία: Διονύσης Σαββόπουλος |
2. Τα ελληνικά σχολεία γιορτάζουν
Ο Αγιασμός
Οι χριστιανοί τελούν Αγιασμό πολλές περιπτώσεις στη ζωή τους, όταν ξεκινούν κάτι καινούργιο. Την πρώτη του μήνα στις εκκλησίες. Στα εγκαίνια ενός καινούργιου σπιτιού ή καταστήματος. Σ’ ένα καινούργιο καράβι ή αυτοκίνητο πριν από το πρώτο του ταξίδι. Με τον Αγιασμό, οι πιστοί ζητούν να τους στηρίξει η χάρη του Θεού.
Ο σχολικός Αγιασμός
Την πρώτη μέρα κάθε νέας σχολικής χρονιάς γίνεται στο σχολείο ο Αγιασμός από τον ιερέα της ενορίας. Ο παπάς, φορώντας το πετραχήλι του, λέει ευχές και ψάλλει ύμνους. Το Ευχολόγιο (δηλαδή ένα βιβλίο της Εκκλησίας με ευχές), ο Σταυρός, ένα γυάλινο δοχείο με νερό, ένα κλωναράκι βασιλικός, ένα κερί και ένα λιβανιστήρι βρίσκονται στο τραπέζι μπροστά του.
Ο παπάς παρακαλεί τον Θεό να στείλει το Άγιο Πνεύμα, να δώσει υγεία και να φωτίσει τα παιδιά που αρχίζουν τη νέα σχολική χρονιά. Τον παρακαλεί ακόμη να αγιάσει το νερό που δίνει ζωή και δύναμη. Βυθίζει στο νερό τρεις φορές τον σταυρό, ψάλλοντας: «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου…».
Ύστερα, κρατώντας το κλωνάρι τον βασιλικό, ραντίζει όλους με το νερό του Αγιασμού. Τους δασκάλους, τα παιδιά, τους γονείς που έχουν έρθει. Για τον καθένα έχει και μια ευχή: «Καλή πρόοδο», «Καλή χρονιά», «Ο Θεός να σας ευλογεί»…
Ο παπάς παρακαλεί τον Θεό να στείλει το Άγιο Πνεύμα, να δώσει υγεία και να φωτίσει τα παιδιά που αρχίζουν τη νέα σχολική χρονιά. Τον παρακαλεί ακόμη να αγιάσει το νερό που δίνει ζωή και δύναμη. Βυθίζει στο νερό τρεις φορές τον σταυρό, ψάλλοντας: «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου…».
Ύστερα, κρατώντας το κλωνάρι τον βασιλικό, ραντίζει όλους με το νερό του Αγιασμού. Τους δασκάλους, τα παιδιά, τους γονείς που έχουν έρθει. Για τον καθένα έχει και μια ευχή: «Καλή πρόοδο», «Καλή χρονιά», «Ο Θεός να σας ευλογεί»…
Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών
Πολλοί είναι οι σπουδαίοι ιεράρχες της χριστιανικής Εκκλησίας. Ξεχωριστά όμως γιορτάζει τρεις: τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, που έζησαν τον 4ο αιώνα μ.Χ. Καθένας έχει τη δική του γιορτή∙ αλλά και τους τρεις μαζί οι χριστιανοί τους γιορτάζουν στις 30 Ιανουαρίου, γιατί έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα: Ήταν ιερωμένοι που ζούσαν απλή ζωή χωρίς πολυτέλειες. Αφιέρωσαν τη ζωή τους στους φτωχούς συνανθρώπους τους και στους δυστυχισμένους. Ήταν πάρα πολύ μορφωμένοι και έγραψαν σπουδαία βιβλία. Αγάπησαν τα γράμματα και τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων. Έγιναν μεγάλοι δάσκαλοι, αλλά και σπουδαίοι ρήτορες. Για τη σοφία τους και την καλοσύνη τους, ο λαός τους εκτιμούσε και τους αγαπούσε.
Ο Μέγας Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Είχε σπουδάσει φιλοσοφία, νομικά, ρητορική, μαθηματικά, αστρονομία, ιατρική, φιλολογία. Θα μπορούσε δηλαδή να γίνει δικηγόρος, καθηγητής φιλοσοφίας, μαθηματικός, αξιωματούχος άρχοντας της περιοχής του. Εκτός από τις σπουδές του, είχε και μεγάλη περιουσία από τους γονείς του και θα μπορούσε να την κάνει ακόμη μεγαλύτερη με το επάγγελμα που θα διάλεγε. Ωστόσο ο Βασίλειος προτίμησε να συγγράφει αδιάκοπα, χωρίς κανένα κέρδος, προσπαθώντας να κάνει τη χριστιανική του πίστη κατανοητή στους απλούς ανθρώπους και πειστική στους μορφωμένους της εποχής του. Πούλησε την περιουσία του και έχτισε την Βασιλειάδα, δηλαδή ένα ίδρυμα για τη φροντίδα και την περίθαλψη των φτωχών, των ορφανών, των γερόντων, των ασθενών και των ξένων.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας. Σπούδασε φιλοσοφία, ρητορική, νομικά και φιλολογία στην Αθήνα και συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τον Βασίλειο. Έγινε ιερέας. Είχε μεγάλο λογοτεχνικό χάρισμα. Ό,τι έγραφε ήταν έργο τέχνης. Κι αυτός, όπως ο φίλος του Βασίλειος, απαρνήθηκε την περιουσία του και αφοσιώθηκε στην Εκκλησία. Αργότερα, ενώ είχε γίνει επίσκοπος σε μια μικρή πόλη, τον κάλεσαν να γίνει Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη. Γρήγορα ωστόσο εγκατέλειψε τον θρόνο του Πατριάρχη και επέστρεψε στην άσημη επαρχία του. Έγραφε ασταμάτητα σπουδαία θεολογικά κείμενα, γι’ αυτό και ονομάστηκε «Θεολόγος».
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας. Σπούδασε θεολογία, φιλοσοφία, ρητορική. Κι αυτός προτίμησε να συγγράφει και να κηρύττει αδιάκοπα για όλα τα θέματα της εποχής του. Έγινε ιερέας και για τις υπέροχες ομιλίες του ονομάστηκε «Χρυσόστομος». Οργάνωσε συσσίτια για χιλιάδες φτωχούς. Μετά από λίγο καιρό έγινε πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Δημιούργησε όμως μεγάλες έχθρες εναντίον του επειδή κατέκρινε τα λάθη των αρχόντων. Δεν υποχώρησε ποτέ, ακόμη κι όταν απειλήθηκε η ζωή του. Γι’ αυτό και εξορίστηκε πολλές φορές. Στη διάρκεια μιας απ’ αυτές πέθανε από τις κακουχίες.
Τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών την καθιέρωσε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός το 1100 για να σταματήσουν οι διαμάχες μεταξύ των πιστών σχετικά με το ποιος από τους τρεις Αγίους είναι ο πιο σπουδαίος. Το 1842 το πανεπιστήμιο της Αθήνας καθιέρωσε την 30η Ιανουαρίου ως τη μέρα γιορτής των Τριών Ιεραρχών και αφιερωμένης στην Παιδεία και στα Γράμματα. Από τότε ως σήμερα, οι Τρεις Ιεράρχες θεωρούνται προστάτες των μαθητών, των φοιτητών και γενικά όσων σπουδάζουν. Η μέρα της γιορτής και η μέρα της γιορτής τους είναι σχολική αργία.
|
Απολυτίκιο
Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της Τρισηλίου Θεότητος,
τους την οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον Μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν. Δηλαδή:
Αυτά τα τρία φωτεινά αστέρια που παίρνουν λάμψη από τον Θεό, αυτούς που φώτισαν την οικουμένη με τη θεϊκή διδασκαλία, αυτά τα ποτάμια της σοφίας, που ξεδίψασαν όλη την πλάση με τη γνώση του Θεού, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον ξακουστό Ιωάννη που τα λόγια του ήταν χρυσάφι, όλοι εμείς που θαυμάζουμε τη σοφία τους, ας μαζευτούμε να τους τιμήσουμε με ύμνους, γιατί αυτοί πάντοτε παρακαλούν τον Θεό για μας. |
Απολυτίκιο Τριών Ιεραρχών
Ήχος α΄ |
Απολυτίκιο Τριών Ιεραρχών
Φωτόδεντρο |
Σοφά λόγια των Τριών Ιεραρχών
- Στο σπιτικό του συνετού και του σοφού αντάμα, πήγαινε κάθε μέρα. Μα εκεί που πλούτη είναι πολλά, πάντα να κάνεις πέρα.
- Όπως οι μέλισσες διαλέγουν το νέκταρ από τα λουλούδια, έτσι κι εσείς να διαλέγετε αυτά που διαβάζετε. Να κρατάτε τα καλά και τα ωφέλιμα.
Μέγας Βασίλειος
- Πώς το καταλαβαίνετε, να έχετε εσείς περισσεύματα και ο άλλος να πεινά;
- Η παιδεία είναι το πρώτο από τα αγαθά τα οποία έχουμε. Από αυτήν έχουμε ωφεληθεί στην ευσέβεια και λατρεία του Θεού. Δεν πρέπει να περιφρονούμε την παιδεία, αλλά πρέπει να θεωρούμε αμαθείς και αμόρφωτους εκείνους που έχουν αυτή την αντίληψη.
Γρηγόριος ο Θεολόγος
- Θα πω για κάποιον ότι με αγαπά, όχι μόνον όταν με επαινεί, αλλά και όταν με ελέγχει για να με διορθώσει.
- Πλούσιος δεν είναι εκείνος που έχει πολλά, αλλά εκείνος που δεν έχει ανάγκη από τίποτα.
Ιωάννης ο Χρυσόστομος
ΙΙ. Γιορτές θρησκειών του κόσμου
Ρος Ασσανά
Είναι η Εβραϊκή Πρωτοχρονιά. Το όνομα της γιορτής στην κυριολεξία σημαίνει Rosh (κεφαλή) Ha (του) Shana (χρόνου). Έθιμο της γιορτής είναι η αγορά ενός καινούργιου ρούχου ή κοσμήματος. Το γεύμα του Ρος Ασσανά, (καμμιά φορά ονομάζεται και Σέντερ του Ρος Ασσανά), είναι γιορταστικό. Τα φαγητά (Ασιμανίμ/Σημάδια) που συνοδεύουν το γεύμα και έχουν ιδιαίτερη σημασία είναι: μήλο με μέλι, πράσο, σπανάκι, χουρμά, κολοκύθα ρόδι και κεφάλι ψαριού.
Ιντ αλ-φιτρ
Συχνά λέγεται και Ιντ. Γιορτάζεται μετά το τέλος του μήνα Ραμαντάν, δηλαδή του ιερού μήνα της νηστείας των μουσουλμάνων και διαρκεί τρεις ημέρες. Η αραβική λέξη ιντ σημαίνει «τον γιορτασμό», ενώ φιτρ σημαίνει «το τέλος της νηστείας».
Την ημέρα της γιορτής, η οικογένεια ξυπνάει πολύ νωρίς, κάνει την πρώτη καθημερινή προσευχή και μετά τρώει λίγο, κάτι που συμβολίζει το τέλος του Ραμαζανιού.
Στη συνέχεια φορούν τα καλύτερα ρούχα τους και πηγαίνουν στο τζαμί. Εκεί συμμετέχουν στις προσευχές και ακούν το κήρυγμα. Μετά την προσευχή, όλοι χαιρετιούνται και αγκαλιάζονται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ειρήνης και αγάπης. Ακολουθούν επισκέψεις στα σπίτια των συγγενών και των φίλων για την ανταλλαγή ευχών. Επίσης, τη μέρα αυτή οι μουσουλμάνοι δίνουν χρήματα στους φτωχούς.
Είναι μια γιορτή χαράς, καθώς οι μουσουλμάνοι χαίρονται, επειδή κατόρθωσαν να τηρήσουν τη νηστεία του μήνα Ραμαντάν και δοξάζουν τον Αλλάχ για τη βοήθεια και τη δύναμη που τους έδωσε. Ταυτόχρονα είναι μια μέρα ειρήνης, αδελφοσύνης και ενότητας της μουσουλμανικής κοινότητας.
Την ημέρα της γιορτής, η οικογένεια ξυπνάει πολύ νωρίς, κάνει την πρώτη καθημερινή προσευχή και μετά τρώει λίγο, κάτι που συμβολίζει το τέλος του Ραμαζανιού.
Στη συνέχεια φορούν τα καλύτερα ρούχα τους και πηγαίνουν στο τζαμί. Εκεί συμμετέχουν στις προσευχές και ακούν το κήρυγμα. Μετά την προσευχή, όλοι χαιρετιούνται και αγκαλιάζονται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ειρήνης και αγάπης. Ακολουθούν επισκέψεις στα σπίτια των συγγενών και των φίλων για την ανταλλαγή ευχών. Επίσης, τη μέρα αυτή οι μουσουλμάνοι δίνουν χρήματα στους φτωχούς.
Είναι μια γιορτή χαράς, καθώς οι μουσουλμάνοι χαίρονται, επειδή κατόρθωσαν να τηρήσουν τη νηστεία του μήνα Ραμαντάν και δοξάζουν τον Αλλάχ για τη βοήθεια και τη δύναμη που τους έδωσε. Ταυτόχρονα είναι μια μέρα ειρήνης, αδελφοσύνης και ενότητας της μουσουλμανικής κοινότητας.
ΙΙΙ. Τα σύμβολα του Θεού στις διάφορες θρησκείες
1. Σύμβολα του Χριστιανισμού
Ο Σταυρός
Είναι το πιο σημαντικό σύμβολο των Χριστιανών. Βλέποντάς τον θυμούνται τη Σταύρωση του Χριστού και τη μεγάλη του αγάπη για τους ανθρώπους. Παλιά, οι μανάδες έκαναν τον σταυρό τους ή σταύρωναν τα παιδιά τους και οι γιαγιάδες τα εγγόνια τους λέγοντας: «Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά!»
Να τι λέει η ιστορία για την εύρεση του Σταυρού του Χριστού:
Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, πριν γίνει μέγας και πρώτος χριστιανός βασιλιάς των Ρωμαίων, πολεμούσε με εχθρούς πολύ περισσότερους απ’ τους δικούς του στρατιώτες. Σκεφτόταν, πως άδικο αίμα θα χυθεί∙ αδύνατο να νικήσει. Και με τους σκοτεινούς αυτούς λογισμούς βγήκε έξω από τη σκηνή του. Τότε, «μεσούσης ημέρας», μεσημέρι δηλαδή, βλέπει στον ουρανό σταυρό από φωτεινά αστέρια σχηματισμένον και με αστέρια πάλι ρωμαϊκά γράμματα που έλεγαν: «Εν τούτω νίκα». Κατάλαβε. Διατάζει αμέσως να κατασκευαστεί σταυρός από χρυσάφι. Συντάσσει τη στρατιά του και μπροστά ο ίδιος, αλλά πιο μπροστά ακόμη ένας στρατιώτης με υψωμένο τον σταυρό σε κοντάρι, ορμάει εναντίον των εχθρών. Τους κυνήγησε κι αυτοί σκορπίστηκαν στους πέντε ανέμους.
Το θαύμα νίκησε μέσα του και την ειδωλολατρία. Ζήτησε να μάθει την ιστορία του Εσταυρωμένου, πίστεψε στον Χριστό και βαπτίστηκε.
Το θαύμα νίκησε μέσα του και την ειδωλολατρία. Ζήτησε να μάθει την ιστορία του Εσταυρωμένου, πίστεψε στον Χριστό και βαπτίστηκε.
Πώς κάνουν τον σταυρό τους οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί
|
|
Τα τρία ενωμένα δάχτυλα αντιπροσωπεύουν την Αγία Τριάδα, Πατήρ Υιός και Άγιο Πνεύμα. Τα άλλα δύο που ακουμπούν στη παλάμη αντιπροσωπεύουν τις δύο φύσεις του Ιησού Χριστού, την ανθρώπινη και τη θεϊκή.
|
Πώς κάνουν τον σταυρό τους οι Ρωμαιοκαθολικοί
Οι Καθολικοί κάνουν τον σταυρό τους με τα τέσσερα δάχτυλα, και όχι από τα δεξιά προς τα αριστερά, αλλά από τα αριστερά προς τα δεξιά.
|
|
Κάνουν τον σταυρό τους οι Προτεστάντες;
Δεν συνηθίζουν να κάνουν τον σταυρό τους όταν προσεύχονται, αν και τοποθετούν τον σταυρό σε κεντρικά σημεία των ναών τους. Αυτό βέβαια το θεωρούν θέμα παράδοσης και συνήθειας. Δεν πιστεύουν δηλαδή πως όποιος κάνει τον σταυρό του κάνει κάτι λάθος στα μάτια του Θεού.
Άλλα σύμβολα του χριστιανισμού
|
|
2. Σύμβολα από άλλες θρησκείες
Αραβούργημα με το όνομα του Αλλάχ
Η μουσουλμανική θρησκεία δεν επιτρέπει να εικονίζεται ο Αλλάχ. Μέσα στο τζαμί (όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για να προσευχηθούν) δεν υπάρχουν εικόνες ή αγάλματα. Τα τζαμιά ωστόσο διακοσμούνται με αραβουργήματα με τα ονόματα του Αλλάχ. Μια καλλιγραφική δηλαδή σχεδίαση των ονομάτων του Αλλάχ στην παλιά αραβική γραφή, με τα γράμματα να παίρνουν εύπλαστα και όμορφα σχήματα. Με περίτεχνο τρόπο, επίσης, παρουσιάζονται φράσεις από το Κοράνι, το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων.
Η ημισέληνος ως σύμβολο του ισλαμισμού
Η ημισέληνος είναι διαδεδομένο σύμβολο στους μουσουλμάνους αν και δεν είναι επίσημο σύμβολο του ισλαμισμού. Κατά καιρούς υπήρξε μια ιδιαίτερα δημοφιλής παράσταση, επειδή σε πολλούς πολιτισμούς η σελήνη συμβόλιζε πολλά πράγματα (γονιμότητα, το πέρασμα του χρόνου).
Η ημισέληνος, όμως, ήταν σύμβολο της Κωνσταντινούπολης. Όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1453, υιοθέτησαν το σύμβολό της. Κόσμησαν με αυτή τη σημαία τους και τα τζαμιά τους. Από τότε, η ημισέληνος πέρασε στις σημαίες και άλλων μουσουλμανικών κρατών.
Η ημισέληνος, όμως, ήταν σύμβολο της Κωνσταντινούπολης. Όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1453, υιοθέτησαν το σύμβολό της. Κόσμησαν με αυτή τη σημαία τους και τα τζαμιά τους. Από τότε, η ημισέληνος πέρασε στις σημαίες και άλλων μουσουλμανικών κρατών.
Το αστέρι του Δαβίδ
Το αστέρι του Δαβίδ, ή "ασπίδα του Δαβίδ", είναι ένα εξάκτινο αστέρι που σχηματίζεται από δύο ισόπλευρα τρίγωνα. Πήρε το όνομά του από την παράδοση ότι ο Δαβίδ έφερε μια τέτοια ασπίδα κατά τη διάρκεια της νίκης του εναντίον του γίγαντα των Φιλισταίων Γολιάθ. Από το 17ο αιώνα, χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο έξω από τις συναγωγές, για να τις προσδιορίσει ως εβραϊκούς ναούς λατρείας με τον ίδιο σχεδόν τρόπο που ένας σταυρός προσδιορίζει ένα χριστιανικό ναό για τους Χριστιανούς. Από τότε και μετά συμβολίζει την εβραϊκή ταυτότητα. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής δίωξης, οι Εβραίοι αναγκάστηκαν να φορέσουν ένα κίτρινο αστέρι ώστε να αναγνωρίζονται. Το αστέρι ενσωματώθηκε στη σημαία του κράτους του Ισραήλ το 1948.
Η σβάστικα
Η σβάστικα αποτελεί ένα αρχαίο σύμβολο πολλών ανατολικών θρησκειών, που συμβολίζει την ειρήνη και την καλοτυχία. Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τη σβάστικα σε βυζαντινές κατασκευές, σε βουδιστικές επιγραφές, σε κελτικά χειρόγραφα και σε ελληνικά νομίσματα, ενώ παραλλαγές της βρέθηκαν ακόμη και σε τοιχώματα αιγυπτιακών πυραμίδων.
Στα νεότερα χρόνια, ο Χίτλερ τη χρησιμοποίησε ως σύμβολο επιβολής της ιδεολογίας του και παγκόσμιας επέκτασης του κράτους του. Έτσι, στη συνείδηση των ανθρώπων πέρασε ως σύμβολο συνδεδεμένο με τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας. Ένα σύμβολο μίσους και ρατσισμού.
Στα νεότερα χρόνια, ο Χίτλερ τη χρησιμοποίησε ως σύμβολο επιβολής της ιδεολογίας του και παγκόσμιας επέκτασης του κράτους του. Έτσι, στη συνείδηση των ανθρώπων πέρασε ως σύμβολο συνδεδεμένο με τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας. Ένα σύμβολο μίσους και ρατσισμού.
Το Γιν-Γιανγκ
Είναι ένα από τα πιο γνωστά σύμβολα. Έχει χρησιμοποιηθεί από εκατομμύρια ανθρώπους ακόμη και για εμπορικούς λόγους. Μπορεί να το δει κανείς χαραγμένο σε διάφορα αντικείμενα, από μπρελόκ και δαχτυλίδια έως στάμπες σε μπλούζες. Όπως όλα τα σύμβολα, γοητεύει και έλκει άτομα διαφορετικής εθνικότητας, φυλής, ηλικίας και φύλου.
Απεικονίζει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ καλού και κακού. Στην πραγματικότητα, απεικονίζει ολόκληρη την κινέζικη σκέψη για την αιώνια αρμονία και την απόλυτη κοσμική ισορροπία ανάμεσα στο καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι, τη ζωή και τον θάνατο, τη δύναμη και τον φόβο, το σκοτάδι και το φως, το αρσενικό και το θηλυκό.
[Το Γιανγκ είναι το λευκό κομμάτι του συμβόλου και σχετίζεται με έννοιες και καταστάσεις όπως η δημιουργικότητα, ο ουρανός, το φως, τα συναισθήματα, η τόλμη, το θερμό, το ανώτερο.
Το Γιν είναι το μαύρο κομμάτι του συμβόλου και σχετίζεται με το σκοτάδι, την αδράνεια, την απουσία ζωής, τη νύχτα, το ψύχος, το αδύναμο.
Το μαύρο και το λευκό είναι δύο καταστάσεις που η μια διαδέχεται την άλλη για να υπάρχει ένας κόσμος πολλών αποχρώσεων. Η συνεχής κίνηση των χρωμάτων δημιουργεί πολλές ενδιάμεσες καταστάσεις που κάνουν τον κόσμο περίπλοκο αλλά και πλήρη].
Απεικονίζει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ καλού και κακού. Στην πραγματικότητα, απεικονίζει ολόκληρη την κινέζικη σκέψη για την αιώνια αρμονία και την απόλυτη κοσμική ισορροπία ανάμεσα στο καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι, τη ζωή και τον θάνατο, τη δύναμη και τον φόβο, το σκοτάδι και το φως, το αρσενικό και το θηλυκό.
[Το Γιανγκ είναι το λευκό κομμάτι του συμβόλου και σχετίζεται με έννοιες και καταστάσεις όπως η δημιουργικότητα, ο ουρανός, το φως, τα συναισθήματα, η τόλμη, το θερμό, το ανώτερο.
Το Γιν είναι το μαύρο κομμάτι του συμβόλου και σχετίζεται με το σκοτάδι, την αδράνεια, την απουσία ζωής, τη νύχτα, το ψύχος, το αδύναμο.
Το μαύρο και το λευκό είναι δύο καταστάσεις που η μια διαδέχεται την άλλη για να υπάρχει ένας κόσμος πολλών αποχρώσεων. Η συνεχής κίνηση των χρωμάτων δημιουργεί πολλές ενδιάμεσες καταστάσεις που κάνουν τον κόσμο περίπλοκο αλλά και πλήρη].
Το άνθος του Λωτού
Είναι ένα από τα πιο αρχαία σύμβολα στον πλανήτη. Ο λωτός αναπτύσσεται μέσα σε λιμνάζοντα και λασπωμένα νερά και όταν βγαίνει στην επιφάνεια ανθίζει με μια απίστευτη ομορφιά. Την νύχτα κλείνει και βυθίζεται στο νερό, την αυγή εμφανίζεται ξανά σε διάφορες αποχρώσεις. Ανέγγιχτο από κάθε βρωμιά, συμβολίζει την καθαρότητα της καρδιάς και του μυαλού. Επίσης συμβολίζει μακροζωία, υγεία, τιμή και καλή τύχη.
Ο τροχός Ντάρμα
Ο τροχός Ντάρμα είναι ένα από τα παλαιότερα σύμβολα του βουδισμού. Σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιείται για να εκπροσωπήσει τον Βουδισμό με τον ίδιο τρόπο, όπως ένας σταυρός αντιπροσωπεύει τον Χριστιανισμό ή ένα αστέρι του Δαβίδ αντιπροσωπεύει τον Ιουδαϊσμό.
Ένα παραδοσιακός τροχός Ντάρμα είναι ένας τροχός άρματος με διαφορετικό αριθμό ακτίνων. Μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε χρώμα, αν και πιο συχνά είναι χρυσός. Οι ακτίνες σημαίνουν διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με τον αριθμό τους.
Ένα παραδοσιακός τροχός Ντάρμα είναι ένας τροχός άρματος με διαφορετικό αριθμό ακτίνων. Μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε χρώμα, αν και πιο συχνά είναι χρυσός. Οι ακτίνες σημαίνουν διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με τον αριθμό τους.
ΙV. Το όνομα του Θεού για τους Μουσουλμάνους και τους Εβραίους
1. Τα 99 Ωραιότατα Ονόματα για τον Αλλάχ των μουσουλμάνων
Σύμφωνα με την παράδοση ο Θεός έχει 99 ονόματα παρόλο που στο Κοράνι αναφέρονται περισσότερα. Τα πιο σημαντικά είναι αυτά που λέγονται πριν σχεδόν από κάθε εδάφιο του Κορανίου: "Μπισμιλλάχ-ιρ-ραχμάν ιρ-ραχίμ" (=Στο όνομα του Θεού, του ελεήμονος και οικτίρμονος). Μερικά από το ονόματα αυτά του Αλλάχ είναι: Ο Ελεήμων, ο Βασιλιάς, η Ειρήνη, ο Ένδοξος, ο Υπέρτερος, ο Κατακτητής, ο Όραση, ο Δικαστής, ο Ελεήμων, ο Ευγενικός, ο Ύψιστος, ο Μεγαλοπρεπής, ο Μάρτυρας, αυτός που τα περιέχει όλα, ο Ηγέτης, ο Υπομονετικός κ.ά.
2. Τα ονόματα του Θεού για τους Εβραίους: Γιαχβέ, Αδωναΐ, Ελοχίμ
Το όνομα Ιεχωβά ή Γιαχβέ αποτελεί ελληνική μεταφορά της εβραϊκής λέξης: יְהֹוָה. Επειδή η λέξη αποτελείται από τέσσερα γράμματα, λέγεται «Τετραγράμματο» και είναι το κατ' εξοχήν όνομα του Θεού. Για τον Ιουδαϊσμό είναι «το ξεχωριστό προσωπικό όνομα του Θεού του Ισραήλ». Οι Εβραίοι θεωρούν ότι ο Θεός έδωσε στον λαό Ισραήλ ένα εξαιρετικό προνόμιο: τους αποκάλυψε το προσωπικό του όνομα. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούσαν πλέον να λατρεύουν έναν προσωπικό Θεό κι όχι μια ανώνυμη και απόμακρη θεότητα. Το όνομα του Θεού εμφανίζεται 6.823 φορές στο πρωτότυπο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης.
Κάποια στιγμή στην ιστορία τους οι Εβραίοι θεώρησαν ότι επειδή το όνομα αυτό είναι πολύ ιερό δεν έπρεπε να το προφέρουν. Γι’ αυτό και όταν διαβάζουν τις Γραφές, το αντικαθιστούν με τον τίτλο Αδωνάι (Κύριος) και στην καθημερινή ομιλία με τη λέξη χαΣέμ, που σημαίνει «το Όνομα».
Το όνομα Ελοχίμ είναι άλλο ένα από τα εβραϊκά ονόματα που συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη σχετικά με τον Θεό (εμφανίζεται περίπου 2.600 φορές).
Κάποια στιγμή στην ιστορία τους οι Εβραίοι θεώρησαν ότι επειδή το όνομα αυτό είναι πολύ ιερό δεν έπρεπε να το προφέρουν. Γι’ αυτό και όταν διαβάζουν τις Γραφές, το αντικαθιστούν με τον τίτλο Αδωνάι (Κύριος) και στην καθημερινή ομιλία με τη λέξη χαΣέμ, που σημαίνει «το Όνομα».
Το όνομα Ελοχίμ είναι άλλο ένα από τα εβραϊκά ονόματα που συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη σχετικά με τον Θεό (εμφανίζεται περίπου 2.600 φορές).
Ενδεικτικό υποστηρικτικό υλικό ενότητας
Ομαδοσυνεργατικές-Διερευνητικές δραστηριότητες
Βλέπω, ισχυρίζομαι, αναρωτιέμαι
(Artful Thinking)
(Artful Thinking)
|
Τίτλος: Τρεις Ιεράρχες
Χρονολογία: 14ος αιώνας Υλικό: Αυγοτέμπερα σε σκαφωτό ξύλο Διαστάσεις: 126 × 90 εκ Δημιουργός: Άγνωστος Προέλευση: Αθήνα, Βυζαντινό Μουσείο Πηγή: Βοκοτόπουλος, Π., Βυζαντινές Εικόνες, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1995. |
Περιγραφή:
Αν και ο κοινός εορτασμός των τριών μεγάλων ιεραρχών του 4ου αιώνα Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου καθιερώθηκε τον 11ο αιώνα, σπανίως απεικονίσθηκαν μαζί στο Βυζάντιο. Στην σκαφωτή πίσω όψη μίας αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου παριστάνονται όρθιοι, κατ' ενώπιον, φορώντας μονόχρωμα φελόνια και κρατώντας κλειστά ευαγγέλια (η Βρεφοκρατούσα Θεοτόκος της άλλης πλευράς είναι πολύ κατεστραμμένη). Τον Χρυσόστομο, στο μέσο, πλαισιώνουν ο Γρηγόριος αριστερά και ο Βασίλειος δεξιά. Οι σταυροί των ωμοφορίων τους απολήγουν σε μονογράμματα, όπως «Φ(ώς) Χ(ριστού» Φ(αίνει) Π(άσι)», ενώ τα κατάκοσμα επιγονάτιά τους έχουν καμπύλη απόληξη. Η πτυχολογία είναι «κοπτική», η χρωματική κλίμακα περιορίζεται σε αποχρώσεις του κόκκινου και του πράσινου.
Αν και ο κοινός εορτασμός των τριών μεγάλων ιεραρχών του 4ου αιώνα Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου καθιερώθηκε τον 11ο αιώνα, σπανίως απεικονίσθηκαν μαζί στο Βυζάντιο. Στην σκαφωτή πίσω όψη μίας αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου παριστάνονται όρθιοι, κατ' ενώπιον, φορώντας μονόχρωμα φελόνια και κρατώντας κλειστά ευαγγέλια (η Βρεφοκρατούσα Θεοτόκος της άλλης πλευράς είναι πολύ κατεστραμμένη). Τον Χρυσόστομο, στο μέσο, πλαισιώνουν ο Γρηγόριος αριστερά και ο Βασίλειος δεξιά. Οι σταυροί των ωμοφορίων τους απολήγουν σε μονογράμματα, όπως «Φ(ώς) Χ(ριστού» Φ(αίνει) Π(άσι)», ενώ τα κατάκοσμα επιγονάτιά τους έχουν καμπύλη απόληξη. Η πτυχολογία είναι «κοπτική», η χρωματική κλίμακα περιορίζεται σε αποχρώσεις του κόκκινου και του πράσινου.
Όλο το υλικό της ενότητας
